Sztuka oszukiwania

Co zrobić z tymi dwoma głupimi... kaloryferami? - pytał jakiś czas temu wykorzystując flamaster, papier, system utrwalania myśli i słów za pomocą znaków (zwany pismem) oraz oczywiście kamerę Ryszard. Dostał kilka propozycji. Od subtelnych i prostych (pomaluj!), poprzez bardziej kreatywne (zrób z nich ławkę!), po te najbardziej radykalne (utnij przy podłodze i wywal na złom!). Stara prawda głosi, że to prostota jest najlepsza. I choć przeciwnicy tej tezy stoją na stanowisku, że wcale nie najlepsza, ale zwyczajnie najłatwiejsza, jednak coś w tym jest... Ale zacznijmy od początku. O co w ogóle chodzi???

Pamiętam nasze pierwsze spotkanie z Ryszardem, moment, gdy pokazaliśmy mu pomieszczenie klatki schodowej, które natychmiast przypadło mu do gustu. Poza jednym wyjątkiem... Poza dwoma kaloryferami znajdującymi się w strefie drzwi wejściowych, tuż obok ciągu schodów. Ich widok wyzwolił w nim odruchy właściwe zapewne wszystkim architektom. Kto to wymyślił? - zagrzmiał, czym muszę przyznać trochę nas zaskoczył. Popatrzcie, całe pomieszczenie jest świetnie zaprojektowane, utrzymane w stonowanej kolorystyce, przestrzenne, nowoczesne. Tylko te dwa kloce grzewcze - w ten jakże sympatyczny sposób wypowiedział się o dwóch grzejnikach, które wyjątkowo nie pasowały mu do tego wnętrza. Nigdy nie zastanawialiśmy się nad nimi - ich funkcjonalnością czy estetyką. No może gdyby stały metr dalej od schodów, na posadzce utrudniając komunikację... Ale nie. Stoją sobie grzecznie tuż przy schodach, czasami komuś z nas zdarzało się na nich usiąść, dlatego właśnie słowa Ryha bardzo nas zaskoczyły. Cóż, projektant nie planował, że za jakiś czas osobom zatrudnionym w Centrum Dziedzictwa Szkła przyjdzie do głowy szalony pomysł pokrycia posadzki 150 litrami farby i zrobienia na niej trójwymiarowego graffiti. 

Jednak po chwili zastanowienia uznaliśmy, że faktycznie coś w tym wszystkim nie gra, że nie pasują one do tego wnętrza, tak jak skarpetki nie pasują do sandałów... Ale Ryho od razu uspokoił nas i zapewnił, że znikną... 

Jak? Tu wracamy do wspomnianej kwestii prostoty. Pomaluj! - brzmiała jedna z propozycji przesłanych Ryszardowi, po tym jak dzięki kamerze wstydliwa "afera kaloryferowa" ujrzała światło dzienne. I choć jest to najbliższe prawdzie, jednak sprawa nie jest aż tak prosta jakby się mogło wydawać.

Dzisiaj cały dzień oszukuję - rzadko zdarza się, aby ktoś tak bezpośrednio i szczerze przyznał się do występnej postawy, a Ryho w ten właśnie sposób przywitał mnie w sobotę. Musiałem coś z nimi zrobić - powiedział wskazując na stojące w odległości ok 2 metrów od siebie kaloryfery. Grzejniki pokryte były szarą farbą, podobnie jak przestrzeń wokół nich. 

Cały czas nie wiedziałem jednak co miał na myśli używając słowa "oszukuję". Zapytałem. Odpowiedział jednym słowem - "mimikra". Wiesz co to? - zapytał tym razem on. Coś, gdzieś, kiedyś... ale żadnych konkretów. Mimikra to sztuka kamuflażu, wtapiania się w tło, oszukiwania rzeczywistości. To zjawisko obecne w przyrodzie, wiele organizmów ją stosuje. Jest też obecna w sztuce. Gdybym np. chciał abyś zniknął musiałbym namalować na tobie dokładnie to, co znajduje się za tobą - wyjaśnił metodą na tzw. "chłopski rozum". I to właśnie Ryho zamierza zrobić z nieszczęsnymi (choć bardziej pokrzywdzonymi, bo w niczym nie zawiniły, a cały czas obrywają) kaloryferami. Mają zniknąć, wtopić się w tło. 

Wróciłem do domu i od razu sprawdziłem czym jest "mimikra". Wyszukiwarka rzeczywiście wyrzuca przede wszystkim wiele definicji z zakresu biologii, dokładnie takich jak podał Ryho. Sprawia ona, że można się wtopić w tło, dostosować do niego, zarówno po to, aby się ukryć, jak i po to aby wyglądać groźniej czy atrakcyjniej. Dobrym przykładem jest patyczak, którego właściwie nie sposób odróżnić od gałęzi, na której siedzi. 

 Patyczak to jeden z najlepszych przykładów mimikry w przyrodzie (fot. M. Henning)

Ale termin ten można stosować także do wielu innych dziedzin. Pamiętacie szekspirowskiego Makbeta? Biedak był przekonany, że jest bezpieczny dopóki las Birnam się nie ruszy i nie podejdzie pod bramy jego zamku. I co? Okazało się, że się ruszył. Malkolm rozkazał bowiem, aby każdy żołnierz zamaskował się gałęzią, co dało złudzenie, że to drzewa idą w kierunku zamku, wprawiając obrońców i samego Lorda Makbeta w konsternację i zapewne panikę...

Podobnie jest w życiu. Chyba każdy z nas na jakimś etapie życia starał się upodobnić do kogoś innego, sprawić aby wyglądał na atrakcyjniejszego czy odważniejszego niż jest w rzeczywistości. Nie wspominając o chwilach, gdy wtapiamy się w tłum i znikamy...

Jest też artystyczna forma mimikry. W Internecie można znaleźć sporo przykładów mniej lub bardziej udanej próby oszukiwania rzeczywistości. Czy zatem można powiedzieć, że to technika w sztuce? Nie -  odpowiada Ryho. Tu jest inaczej niż w przypadku chociażby anamorfozy czy sfumato. Zabieg ten czasami się stosuje, ale to sztuka przede wszystkim efemeryczna, czyli taka, która po krótkim czasie znika. Body painting jest dobrym tego przykładem. 

Mimikra w body paintingu (źródło - spreeblick.com / Street Art in The United States / dewaldo.de)...

 ... i w architekturze (źródło - Street Art in The United States)

Czasami, tak jak w przypadku UnderGlass, zostaje na dłużej. W tym malowidle wykorzystam ją dwukrotnie - w przypadku grzejników i windy. I to będą dwie różne odmiany mimikry - zakończył Ryho i zajął się "oszukiwaniem". Nie protestowałem. W końcu dwa cholerne kaloryfery muszą zniknąć...  

My nie znikamy. Do następnego!

DI